دوست خیالی در کودکان ؛ هر آنچه که والدین باید بدانند
دوست خیالی در کودکان سالیان درازیست که مورد تحقیقات و بررسی قرار گرفته است. اینکه دوست خیالی چیست؟ ، چرا کودکان دوست خیالی دارند؟ ، تا چه سنی داشتن دوست خیالی برای کودکان طبیعی است؟ ، چه زمانی والدین باید نگران دوست خیالی فرزندشان شوند؟ ، والدین در مواجهه با دوست خیالی فرزند خود باید چه رفتاری داشته باشند؟ ، چه عواملی بر داشتن دوست تخیلی تاثیرگذارند؟ ، چه زمانی کودک باید با دوست خیالی خود خداحافظی کند؟
داشتن دوست برای هر کودکی دوران کودکی‌اش را شیرین‌تر و خاطره‌انگیزتر میکند. کودکان بسیار راحت‌تر از بزرگسالان دوست پیدا میکنند و دوستی‌های عمیق‌تری را نیز تجربه خواهند کرد… این بخش جداناپذیری از دنیای جذاب کودکان است. اما ممکن است زمانی باعث نگرانی والدین شود ، وقتی که دوست همیشگی کودکشان را نمیبینند ، نامرئی است و در واقع وجود خارجی ندارد!
طبق تحقیقات ، 65 درصد کودکان تا 7 سالگی دوست خیالی دارند. این بخشی از دنیای جذاب و خلاقلانه‌ی کودکان است. پس نگران نباشید! فرزند شما در این مورد تنها نیست!
اول از همه؛ دوست خیالی چیست؟
دوست خیالی هر کودکی وابسته به میزان تخیل اوست. دوست خیالی کودک شما میتواند یک کودک دیگر ، یک حیوان ، یک شخصیت کارتونی ، یک موجود افسانه‌ای ، اسباب بازی ، یک عروسک جذاب و هر موجود تخیلی دیگر باشد. داشتن دوست تخیلی در یک کودک میتواند نشان دهنده خلاقیت و تخیل او باشد و رابطه مستقیمی با میزان هوش فرزند شما خواهد داشت. این مسئله شکل سالمی از کودکیست.
دوست‌های خیالی همراهانی هستند که از شروع درک کودک از محیط اطراف خود به زندگی او پا می‌گذارند. کودکان همیشه به مسائل فانتزی و شخصیت‌های اسطوره‌ای علاقه زیاد خود را نشان داده‌اند. همه‌چیز برای آنها واقعی‌تر به نظر می‌رسد. میتوان گفت یکی از اولین ناامیدی‌هایی که یک کودک در انتهای باورهای کودکی خود تجربه میکند این است که بابانوئل و مرد عنکبوتی حقیقت ندارند! سیندرلا و پری و دختر کفشدوزکی یک کارتون هستند! ساعت بن‌تن اصلا وجود ندارد! (البته این مورد آخر اولین شکست عشقی کودکان دهه هشتاد را رقم زد!!).
داشتن این دوست‌های فرضی همواره نشان‌دهنده میزان پرورش ذهن یک کودک است. کودکان همیشه به یک دوست و همراه در کنار خود نیاز دارند و ابتدای ورود به دوره‌ای جدید از زندگی خود و یادگیری مهارت‌های فردی مثل مسواک زدن ، دستشویی رفتن و.. دوست خیالی خود را می‌سازند تا در مواجهه با تجربیات جدید تنها نباشند و کسی آنها را در این اضطراب همراهی کند!
کودکان هنگام تنهایی دوست ندارند تنها باشند! آنها همیشه به یک دوست شجاع و همراه نیاز دارند تا ماجراجویی‌هایشان را با هم بگذرانند. مثلا ماجراجویی اولین شب تنهایی خوابیدن در اتاق خود با چراغ خاموش! شما که انتظار ندارید یک کودک برای اولین بار به تنهایی یک شب تاریک را در اتاقش بگذراند؟!
در واقع این راهکار تا بزرگسالی مورد استفاده ما خواهد بود… ما در موارد زیادی برای مقابله با تنهایی خود در این جهان دوست خیالی برای خود ساخته‌ایم!!
حال اگر بخواهیم دلایل وجود دوست خیالی در کودکان را به طور مختصر توضیح دهیم ، میتوانیم به موارد زیر اشاره کنیم :
- تقویت خلاقیت
- مقابله با تنهایی
- کنترل احساسات
- تقویت مهارت‌های اجتماعی
ممکن است اینگونه تلقی شود که کودکان دارای دوست خیالی اغلب تنها و دارای مشکلات ارتباطی هستند.
این تصور کاملا اشتباه است! بسیاری از این کودکان علاوه بر داشتن ارتباط بسیار خوب با هم‌سن و سالان خود، از درک بیشتری نسب به عواطف و احساسات نیز برخوردارند.
ویژگی کودکان دارای دوست خیالی
کودکانی که دوستان خیالی دارند ، اغلب خلاق‌تر هستند. آنها در آزمون‌های مربوط به خلاقیت نمره بالاتری نسبت به سایرین خواهند گرفت. معمولا داستان‌های پیچیده‌تری می‌سازند و توانایی جالبی در تصور سناریوهای مختلف دارند. همچنین مهارت‌های حل مسئله در این کودکان خلاقانه‌تر است.
تا به اینجای کار ممکن است مقداری از نگرانی شما در ارتباط با داشتن دوست خیالی در فرزندتان کمتر شده باشد. اما همچنان سوالات زیادی در ذهنتان دارید. مثلا :
تا چه سنی داشتن دوست خیالی برای کودکان طبیعی است؟
هر کودکی منحصر به فرد است و مسیر متفاوتِ خودش را در راه بزرگسالی طی میکند. عده‌ای از کودکان زودتر بزرگ می‌شوند (متاسفانه) و عده‌ای هم کاملا درست کودکی خود را طی میکنند تا به بزرگسالی رسند. اما به طور استاندارد اوج داشتن دوست تخیلی در سنین 3 تا 7 سالگی اتفاق می‌افتد.
برخی از کودکان ممکن است بنا به شرایط تا 9 یا 10 سالگی هم دوست خیالی داشته باشند. با نزدیک شدن به سنین نوجوانی، آنها به مرور از دوست فرضی خود فاصله می‌گیرند. (مثل شخصیت بیگ‌بنگ در انیمیشن inside out😢)
داشتن دوست خیالی در این سنین طبیعی و حتی مفید است!
چه زمانی والدین باید نگران دوست خیالی فرزندشان شوند؟
در اکثر موارد ، داشتن دوست خیالی جای نگرانی ندارد. اما مواردی وجود دارند که در صورت دیده شدن آنها باید توجه بیشتری داشته باشید :
- وقتی که کودک شما نتواند مرز بین خیال و واقعیت را تشخیص دهد و در این بین سردرگم شود.
- اگر دوست خیالی باعث ایجاد رفتارهای مخرب یا خطرناک شود.
- اگر کودک ترجیح دهد تمام وقت خود را با دوست خیالی‌اش بگذراند و از ارتباط با دیگران دوری کند.
- اگر دوست خیالی کودک تا پس از ده سالگی او همچنان حضور پررنگی در زندگی‌اش داشته باشد.
نکات مهم برای والدین درباره دوست خیالی کودکان چیست؟
نگرانی شما وقتی که فرزندتان از دوست خیالی عجیب غریبش می‌گوید ، کاملا قابل درک است. ابتدا بهتر است بدانید که شما فرزند سالمی دارید که به درستی روند کودکی‌اش را طی میکند و هر چه این موضوع خلاقلانه‌تر و عجیب‌تر باشد فرزند شما میزان خلاقیت و هوش بیشتری خواهد داشت. (به غیر از مواردی که معمولا در فیلم‌های ترسناک دیده‌ایم😅).
ابتدای مراتب، بهتر است بدون هیچ قضاوتی دوست خیالی فرزندتان را به عنوان بخشی طبیعی از رشد او بپذیرید و به او احترام بگذارید! این کار اعتماد بنفس کودک شما را بیشتر خواهد کرد. با او در همراه باشید و مشارکت محدود داشته باشید اما سعی نکنید در بازی‌های کودکی او و دنیای خیالی‌اش زیاد مداخله کنید، بگذارید خودش سرزمین خیالی‌اش را مدیریت کند. هدایت سکان را به دست او بسپارید!
با او درباره دوست فرضی‌اش صحبت کنید. از او سوال بپرسید ؛ دوست خیالی‌اش چه شکلی است؟ اسمش چیست؟ کجا زندگی میکند؟معمولا با هم چه بازی‌ای میکنند؟ او چه چیزهایی دوست دارید؟ پرسیدن این سوالات علاوه بر خوشحال کردن فرزند شما از کنجکاوی شما و به رسمیت پذیرفتن دوست او ، به شما هم اطلاعات و شناخت ارزشمندی از افکار و احساسات او می‌دهد.
می‌توانید از دوست خیالی فرزندتان به عنوان اهرمی مفید برای آموزش نکاتی که در حالت عادی نمی‌پذیرد استفاده کنید. در این‌صورت هم برایش باورپذیرتر است و هم به راحتی میتواند مفاهیم اخلاقی یا مهارت‌های اجتماعی را بپذیرد و یاد بگیرد.
فرزند خود را به تعاملات واقعی با دیگران هم تشویق کنید. در کنار پذیرش دوست خیالی او ، برایش فرصت‌هایی برای ارتباط با سایر همسالان خود را فراهم کنید تا با دنیای حقیقی فاصله زیادی نگیرد.
رفتار کودک خود را زیر نظر بگیرید و ارزیابی کنید. این موارد تا حدی طبیعی و مربوط به دنیای کودکی هستند اما اگر نکته‌ای نظرتان را جلب کرد که به زعم شما غیر عادی بود و باعث تشدید نگرانیتان شد ، حتما از یک پزشک متخصص در این باره مشورت بگیرید.
دوست خیالی چه ارتباطی با جنسیت کودک دارد؟
تحقیقاتی وجود دارد که نشان می‌دهد جنسیت کودک تاثیر بسزایی در ارتباط با دوست خیالی او دارد. مثلا در دختران تمایل بیشتری برای داشتن دوست خیالی نسبت به پسران وجود دارد. همچنین دوست‌های خیالی در دختران اغلب شخصیت‌های انسانی هستند (به عنوان مهر تایید ، باید عرض کنم که یکی از چندین دوست خیالی بنده یک پیرمرد چشم سبز بود!). دختران مدت طولانی‌تری دوست خیالی دارند. پسرها معمولا تمایل به خلق شخصیت‌های ابرقهرمانی و اسطوره‌ای یا موجودات خیالی دارند و زودتر هم از آنها فاصله خواهند گرفت.
چه عواملی بر شکل‌گیری دوست خیالی تاثیرگذارند؟
در وهله اول ، محیط خانواده تاثیر زیادی در شکل‌گیری دوست خیالی دارد.
در خانواده‌های تک فرزند ، احتمال داشتن دوست خیالی در کودک بیشتر است. همچنین داشتن دوست خیالی در خانواده‌های پرجمعیت میتواند برای جلب توجه باشد. در والدین خلاق ، احتمال داشتن فرزندان خلاق بسیار بسیار بیشتر است و همین موجب داشتن دوست خیالی خواهد بود.
اگر کودک در محیط‌های پراسترس و پرتنش باشد، از دوست خیالی برای تنها نبودن در مقابله با تنش‌های خانوادگی خود استفاده میکند.
چه زمانی باید با دوست خیالی خداحافظی کرد؟
در روند فاصله‌گیری فرزند خود با دوست خیالی‌اش مداخله نکنید. معمولا کودکان به تدریج از دوست خیالی خود فاصله می‌گیرند. بگذارید این روند با گذراندن مراحل طبیعی خود طی شود. معمولا با ورود به مدرسه و گسترش روابط اجتماعی واقعی و حضور در اجتماع این فاصله اتفاق خواهد افتاد اما با این وجود ممکن است کودکان در مواقع استرس دوباره به دوست خیالی خود رجوع کنند که در صورت تبدیل نشدن به عادت همیشگی و طولانی ، جای نگرانی نیست.
دوست خیالی در کودکان پدیده‌ای پیچیده و چندبعدی و البته بسیار جالب است که نقش مهمی در رشد عاطفی ، اجتماعی و درک آنها ایفا میکند. اتفاقا خیلی بانمک است که کودکتان از دوست خیالی عجیب غریبش بگوید! مادری را دیدم که از ناراحتی فرزندش می‌گفت چون کودک دیده بود پدرش روی دوست خیالی‌اش لگد کرده!! (جای نگرانی نیست، دوست خیالی‌اش سالم بود!) .
بانمک نیست؟! والدین می‌توانند با داشتن مطالعه بالا و درک صحیح این روند ، ازآن به عنوان یک ابزار مفید برای شناخت بیشتر آنچه در ذهن فرزندشان می‌گذرد و در جهت یادگیری او استفاده کنند. هر کودکی منحصر به فرد است و الگوی خاص خود را دارد. به عنوان والدین می‌توانید با حمایت ، درک و پذیرش کودک خود با تمام ویژگی‌هایش به او کمک کنید در این مرحله از سفر هیجان‌انگیز کودکی‌اش ، به درستی عمل کند و همچنین پایه محکمی برای رشد عاطفی و اجتماعی خود در آینده بسازد.
تا در آینده کسی مشکلاتش را ریشه در کودکی او نبیند..!
