در دنیای عجیب و غریب و غیرقابل پیش‌بینی امروز ، توجه به سلامت روان و احساسات کودکان بیشتر از قبل حائز اهمیت است. والدین و مربیان کودک همواره در تلاشند تا با مطالعه و تعامل با کودکان بتوانند درک درستی از عواطف و احساسات این موجودات کوچک دوست‌داشتنی داشته باشند. در این حوزه ، هر مسئله کوچک و حتی به ظاهر بی‌اهمیتی می‌توانند تاثیرگذار باشد. از محیط خانه و ارتباط والدین گرفته تا نحوه چیدمان اتاق کودک، انیمیشن‌های موردعلاقه‌اش و اسباب‌بازی‌ها و حتی نقش عروسک‌ها در مدیریت احساسات او!

به عنوان یک والد ، حتما سوالات زیادی در این‌باره دارید. در ابتدا به شما بابت داشتن دغدغه‌ی پرورش یک فرزند سالم با ” روان سالم ” و نه فقط “جسم سالم با در دسترس داشتن هر چیز دلخواه” تبریک می‌گوییم!

حال در اینجا با هم قسمت مهم نقش عروسک‌ها در احساسات کودکان را بررسی می‌کنیم و هر آنچه که نیاز است بدانید را شرح خواهیم داد.

ابتدای مراتب؛

مدیریت احساسات در کودکان چه اهمیتی دارد؟

قبل از بررسی عروسک درمانی کودکان ابتدا لازم است خود ما درک درستی از اهمیت مدیریت احساسات در کودکان داشته باشیم. یک انسان زمان خیلی زیادی (شاید هم تمام عمرش) را صرف شناختن خود می‌کند. این فرآیند از ابتدای شکل‌گیری شخصیت ما در کودکی شروع می‌شود و خدا می‌داند چه زمانی پایان می‌یابد!

در تمام این مراحل ، احساسات نقش عجیب و پررنگی خواهند داشت.این احساسات در زمان کودکی بسیار تاثیرگذارتر خواهد بود. یک کودک در سال‌های ابتدایی زندگی خود با احساسات زیادی روبرو خواهد شد که طبیعتا باید بداند هر کدام از این احساسات که بعضاً برای اولین بار تجربه می‌کند ، دقیقا برای چه هستند. شناخت آنها و درک و مدیریت احساسات مهارت لازمی است که می‌توان از آن به عنوان یک سرمایه‌گذاری برای سلامت روان کودک و تمامی روابط و موقعیت‌ها و موفقیت‌های او در آینده نام برد.

کودکان با احساسات شدیدتری همراه خواهند بود. آنها مثل بزرگسالان نیازی نمی‌بینند بغض خود را خفه کنند، حسادت خود را پنهان کنند، علاقه خود را نشان ندهند و آنچه قلبا می‌خواهند را بیان نکنند. آنها به راحتی ابراز می‌کنند و در این بین آموزش مدیریت احساسات کودکان امر مهمی است که نیاز است والدین مطالعه اصولی و جامعی در این‌باره داشته باشند تا به فرزند خود مدیریت احساسات را به درستی یاد دهند. بخصوص اگر فرزند لجبازی دارید ، حتما شیوه مدیریت احساسات در کودکان لجباز را به درستی مطالعه کنید تا بتوانید به کودک خود در این زمینه کمک کنید!

اما شما به عنوان والدین برای کمک به کودکتان در جهت مدیریت احساساتش چه کاری باید انجام دهید؟

نام احساسات را ذکر کنید.

هر احساس را برای او تعریف کنید ، موقعیت‌های مختلف را شرح دهید و به او کمک کنید تا ماهیت هر احساس را یاد بگیرد.

با بازی به او آموزش دهید.

از عروسک‌ها برای آموزش احساسات استفاده کنید. موقعیت‌های مختلف عاطفی را بازسازی کنید و از او بخواهید به نسبت موقعیت، واکنش مناسب را نشان دهد.

داستان بخوانید.

کتاب‌ها و قصه‌هایی با موضوع احساسات برایش بخوانید و او را هم دخیل کنید. مثلا بپرسید اگر جای شخصیت اصلی داستان بود چه احساسی داشت و چه واکنشی نشان می‌داد.

یک گفتگوی باز در راستای احساساتش داشته باشید.

همیشه به قدری به فرزندتان نزدیک باشید که اگر خدای نکرده مشکلی داشت بی‌هیچ واهمه‌ای اول با شما صحبت کند! با او حرف بزنید و از احساساتتان بگویید تا بداند بیان احساسات بخش طبیعی و لازمِ “انسان بودن” است! به او بستری بدهید تا بتواند آزادانه احساساتش را بیان کند.

تمرین‌های آرام‌سازی انجام دهید.

یک عادت کوچک مفید مخصوص خودتان بسازید! مثلا به او بگویید هر وقت عصبانی بود یا هر احساسی داشت که حالش را بد می‌کرد ، نفس عمیق بکشد. بین خودتان یک داستان یا تصویر ذهنی خلق کنید تا در مواقع تنش و فوران احساسات ، بتوانید با ذکر آن کودک را آرام کنید. اینگونه خود او نیز می‌داند چگونه می‌تواند احساساتش را کنترل کند.

الگوی خوبی باشید!

برای آموزش نکته‌ای به فرزندتان ، لازم است خودتان هم آن را رعایت کنید! پس حتما در مقابل او احساسات خود را بیان کنید و نشان دهید خود شما چگونه احساسات خود را مدیریت می‌کنید.

همدلی را به او آموزش دهید.

در یک مکان عمومی، محیط خانوادگی، یک فیلم یا هرچیزی… آدم‌ها را به او نشان بدهید و از کودک بخواهید تا احساسات آنها را حدس بزند. از او بپرسید چگونه می‌تواند به این آدم‌ها کمک کند و تاثیر رفتارهایش بر احساسات دیگران چگونه خواهد بود. 

نشانه‌های بدنی احساسات را بشناسید.

برایش توضیح دهید که هر احساس چه تاثیر و نشانه‌هایی روی بدن خواهد داشت. مثلا هنگامی که مضطربیم قلب ما سریع‌تر می‌زند و وقتی عصبانی هستیم صورتمان گرم می‌شود.

از تکنولوژی استفاده کنید.

برنامه‌های کاربردی زیادی در این حوزه وجود دارد که می‌توانند کمک کننده باشند. نقش بسیار زیاد انیمیشن‌ها را نیز نباید نادیده گرفت.

در نهایت کودکانی که به درستی یاد گرفته‌اند احساسات خود را مدیریت کنند، وجه تمایز زیادی نسبت به سایر همسن و سالان خود خواهد داشت. آنها معمولا اعتماد به‌نفس بالاتری دارند، روابط اجتماعی موفق‌تری دارند، در حل مسائل و مشکلات بهتر عمل می‌کنند ، استرس و اضطراب کمتری را تجربه می‌کنند و در موقعیت‌های تحصیلی عملکرد بهتری خواهند داشت .

حال ، قطعا این سوال پیش آمده که 

نقش عروسک‌ها در احساسات کودکان چیست؟

عروسک‌ها به دلایل زیادی به عنوان ابزاری قدرتمند و ایده‌آل برای کمک به کودکان در مدیریت احساساتشان شناخته می‌شوند :

یک فضای امن برای بیان احساسات : کودکان معمولا در شناخت و بیان احساسات منفی خود دستپاچه می‌شوند. عروسکها می‌توانند فضایی امن و به دور از تنش برای بیان این احساسات فراهم کنند. عروسک درمانی کودکان به کودک اجازه می‌دهد احساسات خود را به عروسک نسبت دهد و راحت‌تر درباره آن صحبت کند. طوری که عروسک آینه‌ی خودش است!.

تمرین همدلی : بازی با عروسک به کودکان کمک می‌کند تا همدلی را درک و تمرین کنند. وقتی کودک به عروسک خود شخصیت می‌دهد و از زبان عروسک صحبت می‌کند ، در واقعیت درحال تمرین کردن درک احساسات دیگران و قرار دادن خود به جای آنهاست. این مهارت در مدیریت روابط اجتماعی بسیار مهم خواهد بود.

الگوسازی : می‌توان از عروسکها به عنوان الگوهایی برای نمایش احساسات مختلف استفاده کرد. مثلا می‌توان با نمایشی کوچک نشان داد یک عروسک چگونه با احساسی مثل ناامیدی کنار می‌آید.

تقویت در حل مسائل عاطفی : استفاده از عروسک‌های در بازی‌ها و نقش دادن به آنها به کودکان کمک می‌کند تا راه حل‌های مختلف مشکلات عاطفی را تمرین کنند. با این کار، مهارت‌های مهم حل مسئله در آنها تقویت شده و می‌فهمند که برای هر مشکل عاطفی راه‌حل‌های متعددی وجود دارد.

کمک به شناخت ماهیت احساسات : عروسک‌ها می‌توانند با نام‌گذاری ، نقش درستی در شناساندن احساسات مختلف به کودکان داشته باشند. هر عروسک می‌تواند نمایی از یک احساس باشد. این عمل برای کودکان کم‌سن که هنوز دایره واژگان عاطفی محدودی دارند بسیار مفید باشد.

متوجه شدیم که چگونه عروسک‌ها می‌توانند در کنترل و مدیریت احساسات به کودکان کمک کنند؟

حال وقت آن است که

انواع عروسک‌ها و ارتباط آنها با احساسات کودکان بشناسید.

در این زمینه دستتان بسیار باز است! تنوع روز افزون عروسک‌ها و نقش پررنگ آنها در مدیریت احساسات در این راه بسیار کمک کننده است و شما می‌توانید از هرکدام برای اهداف متفاوتی در زمینه کنترل احساسات در کودکان استفاده کنید. مثلا :

• عروسک‌های نرم و حیوانی

این عروسک‌ها معمولا احساس امنیت و آرامش خوبی ایجاد می‌کنند. کودکان می‌توانند در مواقع تنش و اضطراب این عروسک‌های نرم و دوست‌داشتنی را در آغوش بگیرند و آرام شوند.

• عروسک‌های انسانی

مناسب‌ترین گزینه برای دادن نقش‌ها و بازسازی موقعیت‌های اجتماعی، همین عروسک‌های انسان‌نما هستند. چه چیزی از این دسته عروسکها بهتر می‌تواند حس نزدیکتر و باورپذیرتری به کودکان القا کند؟ با این کار، کودکان تعاملات اجتماعی و مدیریت احساسات در روابط را به خوبی تمرین خواهند کرد.

• عروسک‌های دستکشی

عروسک‌های دستکشی برای نمایش‌های عروسکی و داستان‌سرایی با این هدف بسیار مناسب هستند. والدین و معلمین کودک می‌توانند با این عروسک‌ها نمایش‌های کوچکی برای توصیف موقعیت‌های عاطفی مختلف اجرا کنند.

• عروسک‌هایی با چهره‌های متغیر

بعضی عروسکها دارای چهره‌هایی هستند که می‌شود حالات مختلف عاطفی را روی آنها نشان داد. این عروسک‌ها در شناخت حالات چهره و احساسات مختلف تاثیر بسزایی دارند.

اما چالش‌های استفاده از عروسک در مدیریت احساسات کودکان چیست؟

همانطور که گفتیم ، به هیچ عنوان نمی‌توان نقش عروسک‌ها در مدیریت احساسات در کودکان را نادیده گرفت. اما مثل همیشه ، هیچ‌چیزی مطلقا خوب نیست و هر چیزی که بیش از حد مورد توجه و استفاده قرار بگیرد، قطعا در زمینه‌ای ضرر خود را وارد خواهد کرد.

حال با هم نکات مهمی که باید در استفاده از عروسک برای کنترل و مدیریت احساسات در کودکان درک و رعایت شود را بررسی می‌کنیم.

یکی از نکات مهم عدم وابستگی بیش از حد است. حتما مراقب باشید که کودک شما در کنار اشتراک احساسات خود با عروسکش، به او بیش از حد وابسته نشود. در این صورت در دنیای خیالی غرق خواهد شد که تعامل او با دنیای واقعی را به مراتب کمتر می‌کند.

حواستان به تفاوت‌های فردی باشد! به هیچ عنوان کودک خود را با دیگری مقایسه نکنید و انتظار واکنش یکسان نداشته باشید. هر کودکی ممکن است به شیوه مخصوص به خود در استفاده از عروسک‌ها واکنش نشان دهد. روشی که برای یک کودک مفید و موثر است ، ممکن است در کودک دیگری کارآمد نباشد.

زیاده‌روی نکنید. در این زمینه محدودیت‌هایی را نیز در نظر بگیرید. استفاده از عروسک نباید جایگزینی برای مداخلات جدی در زمینه مشکلات عاطفی یا رفتاری کودک باشد.

عروسک‌ها چگونه می‌توانند در کنترل احساسات کودکانی با نیازهای ویژه کارآمد باشند؟!

در بین تمام این موجودات کوچک دوست‌داشتنی، تعدادی از آنها هستند که نسبت به هم‌سن‌وسالان خود حساس‌تر هستند و نیازهای بیشتر و منحصربه‌فردتری دارند. به عنوان مثال :

عروسک‌ها می‌توانند در درک و بیان احساسات به کودکان اوتیستیک کمک شایانی کنند. در این مورد استفاده از عروسک‌های با چهره متغیر می‌تواند بسیار کارآمد باشد.

برای کودکانی دارای اختلال اضطراب، عروسک‌ها می‌توانند یک منبع آرامش  و امینت باشند و در مدیریت و کنترل اضطراب تا حدود زیادی به این کودکان کمک کنند.

همچنین استفاده از عروسک‌ها در بازی‌های مختلف و نقش دادن به آنها می‌تواند برای کودکانی دارای مشکلات رفتاری بسیار مناسب باشد. با این راهکار کودکان در یادگیری رفتارهای مناسب و مدیریت خشم خیلی بهتر عمل خواهند کرد.

در نهایت همانطور که بارها گفتیم، عروسک‌ها ابزاری ساده و در عین حال موثر در چالش عجیب مدیریت احساسات کودکان هستند. اهمیت عروسک در رشد عاطفی کودک غیرقابل انکار است. عروسک‌ها می‌توانند برای جستجو ، بیان ، مدیریت و درک درست از احساسات فضایی امن برای کودکان فراهم کنند. 

این مهم است که شما به عنوان والدین چه مواردی را در این زمینه مهم شمرده و چه چیزهایی رادر دسترس کودکتان قرار می‌دهید. با استفاده هوشمندانه و هدفمند از عروسک‌ها  و تاثیر آنها بر احساسات کودک می‌توانید به فرزند خود در جهت کسب مهارت‌های مهم عاطفی که بسیار در موقعیت‌ها و روابط و آینده او در زندگی‌‌اش مهم است کمک بزرگی کنید و پایه‌های سلامت روان را با آگاهی برای او بچینید!

مهمترین عامل برای راه پر از چالش و در عین حال شیرینِ پدر و مادری کردن، حضور و توجه و حمایت و عشق بی‌قید و شرط شماست❤