به عنوان یک والد، مسلما زمان‌های مشقت‌بار زیادی را با لجبازی فرزندتان گذراندید. در این لحظات ممکن است صبر و تحمل خود را از دست بدهید، کلافه شوید، دستپاچه شوید، یا حتی صبر کنید تا لجبازی کودکتان خود به خود تمام شود و آرام بگیرد!

اما واقعا علائم لجبازی در کودکان چیست؟

تا چه اندازه لجبازی در کودکان طبیعی است؟ دلیل لجبازی در کودکان چیست؟ راه درمان لجبازی و نافرمانی در کودکان چیست؟ چگونه با کودک لجباز رفتار کنیم؟ چطور کودک لجباز را کنترل کنیم؟

در این مقاله به این سوالات پاسخ خواهیم داد و امیدواریم تا حدودی بتواند نگرانی شما والدین عزیز را در این مسئله برطرف کند.

علائم لجبازی در کودکان

کودکان لجباز در انجام دادن کارهای ساده روزمره مثل مسواک زدن یا لباس پوشیدن وقت و انرژی زیادی از والدینشان میگیرند. این کج‌خلقی‌ها معمولا دلیل خاصی ندارد و خود را به شکل جیغ و داد ، گریه ، نافرمانی ، پرخاشگری و… نشان میدهد.

این کودکان معمولا در برابر هرگونه اقتدار مقاومت نشان میدهند و به هیچ عنوان پذیرای چیزی غیر از آنچه که میخواهند نیستند. به نوعی همیشه ساز مخالف میزنند حتی اگر خودشان هم با آن مخالف باشند!

بسیار مبارزه‌طلب هستند و روحیه‌ی رقابت‌پذیری دارند. اگر چیزی بر وفق مرادشان نباشد بسیار میل به انتقام‌جویی خواهند داشت علاوه بر ناتوانی در برقراری ارتباط با دیگران، در پی آزار و اذیت آنها هم خواهند بود.

لجبازی در کودکان تا چه اندازه طبیعی است؟

لجبازی در کودکان یک مرحله‌ی عادی از فرآیند رشد آنهاست که معمولا در بین 1 تا 4 سالگی اتفاق میفتد. حدود 16 درصد از کودکان سنین 3 تا 11 سال هم علائمی از اختلال لجبازی در خود نشان میدهند که این آمار معمولا در پسران شایع‌تر است. اما اگر شدت رفتارها به حد قابل توجهی زیاد و غیرقابل کنترل باشد میتواند نشانه‌ای از اختلال لجبازی در کودکان باشد.حتی ممکن است این اختلال تا سالهای نوجوانی فرزند شما نیز ادامه داشته باشد و شما نیاز به کنترل لجبازی در نوجوان داشته باشید ، اما نگران نباشید! اگر کودک شما تمامی موارد ذکر شده را دارد، در ادامه با هم به دلایل و ریشه‌یابی و در نهایت درمان این اختلال می‌پردازیم.

اول از همه؛ در نظر داشته باشید که ویژگی های مثبت کودکان لجباز هم کم نیست و به طرز قابل توجهی آن‌ها را نسبت به سایر کودکان متمایز میکند :

1.مستقل‌تر هستند و اعتمادبه‌نفس بیشتری دارند.

2.مهارت حل مسئله دارند و در مقابله با چالش‌های جدید، راهکارهای جدید می‌آفرینند.

3.توانایی ابراز احساسات بیشتری دارند و به راحتی میتوانند خواسته‌های خود را بیان کنند.

دلایل لجبازی در کودکان چیست؟

اولین علت لجبازی در کودکان میتواند میزان رشد خودمختاری در آنان باشد. ممکن است در مسیر یادگیری و رشد خود ، با چالش‌هایی روبرو شوند که برای ابراز استقلال و بیان خواسته‌های خود به لجبازی روی بیاورند. 

دومین علت نیاز به توجه و محبت در کودکان است. کودک یاد گرفته که صرفا به وسیله لجبازی میتواند به راحتی توجه والدین یا اطرافیان خود را جلب کند. در این مرحله کودک بر این باور است که با لجبازی او دیگران به او توجه کرده و به حرف‌هایش گوش می‌دهند.

سومین علت ؛ عوامل عاطفی تاثیرگذار بر لجبازی در کودکان است. عواملی مانند ناامیدی ، اضطراب و ترس میتوانند تاثیر بسزایی در میزان لجبازی و نافرمانی در کودکان داشته باشند. در این حالت کودکان لجبازی را به عنوان یک مکانیزم دفاعی برای کنار آمدن با این احساسات می‌بینند.

نکته قابل توجه دیگر ؛ تاثیر عوامل محیطی بر لجبازی کودکان است. عواملی مانند تربیت نادرست والدین (فراهم کردن تمامی خواسته‌های کودک ، پرخاشگری و لجبازی متقابل با کودک و ..) ، خشونت خانگی ، فقر و مشکلات اقتصادی ، مشکلات خانوادگی و عاطفی بین والدین ، مقایسه‌ی کودک و موارد این‌چنینی میتواند تاثیر زیادی در لجبازی کودک داشته باشد. زندگی در چنین شرایطی برای یک انسان بزرگسال هم بسیار سخت و چالش‌برانگیز خواهد بود!

درمان لجبازی در کودکان

به عنوان یک والد ، اگر فرزند لجبازی دارید. حتما باید در رفتار خود شکیبایی و بردباری به خرج دهید. خونسرد و آرام باشید و به هیچ عنوان کنترل خود را از دست ندهید. قطعا سخت است اما به آن به چشم یک تمرین برای مواجهه با سایر چالش‌های سخت زندگی نگاه کنید!!

راه‌های مقابله و کنترل لجبازی در کودکان فقط به میزان کنترل رفتار در والدین بستگی دارد.شما به عنوان والد باید پس‌از ریشه‌یابی علت لجبازی در فرزند خود، به اصلاح عامل موثر بیندیشید و راهکارهای مدارا و رفتار مناسب با کودک خود را دنبال کنید.

از جمله طرز رفتار مناسب با کودک لجباز عبارتند از :

عصبی نشوید!

قطعا کودک رفتاری خواهد داشت که موجب عصبانیت شما خواهد بود. فراموش نکنید که عصبانیت شما در این لحظه میتواند بنزینی روی آتش باشد! شما ابتدا باید خود را آرام کنید تا بتوانید به دور از هرگونه پرخاشگری رقتار فرزند خود را کنترل کنید. در چنین مواقعی میتوانید به اتاق دیگر بروید و چند دور در آن قدم بزنید ، یا چندین بار پشت سر هم نفس عمیق بکشید و تا ده بشمارید.

به خواسته فرزندتان گوش دهید.

اگر مایل به انجام کاری نیست، با بردباری و خوشرویی از او دلیل مخالفتش را بپرسید. گاهی ممکن است کودک دلیل قانع کننده‌ای برای انجام ندادن کارش داشته باشد! مثلا اگر کودک شما برای مدرسه نرفتن لجبازی و نافرمانی میکنند از او دلیلش را بپرسید، ممکن است کودک در آن محیط احساس تنهایی کند یا مورد اذیت واقع شود. پس از گوش دادن به حرف کودک خود، برای او اهمیت انجام این کار را توضیح دهید و بگویید که چرا انجام این کار مهم است. 

گاهی اوقات حتی با توجه به اینکه حق با شماست او بی‌دلیل با شما مخالفت خواهد کرد. برای همین نیاز است شما به طور واضح و دقیق رفتاری که از آنها انتظار میرود انجام دهند را بررایشان تشریح کنید و عواقب انجام ندادن آن کار را ذکر کنید.

به آنها حق انتخاب بدهید، اما محدود!

حق تصمیم‌گیری کلی بین دریایی از گزینه‌ها را به او ندهید! گزینه‌ها را محدود کنید و سپس اجازه بدهید خودشان تصمیم بگیرند. به طور مثال به جای کدام عروسک را دوست داری؟ از بین عروسک قرمز و عروسک آبی کدام را انتخاب میکنی؟ استفاده کنید. اینگونه شما حق انتخاب بطور مستقل را از فرزندتان نگرفتید اما در کنارش به او حق لجبازی و خواسته‌های غیرمعقول هم ندادید!

تشویق کنید و پاداش بدهید!

اعتماد به نفس کودک خود را تقویت کنید. به او بگویید که وجودش به خودی خود ارزشمند است و شما همیشه دوستش خواهید داشت اما وقتی به کارهای خود به طور درست رسیدگی میکنند قلبا به آنها افتخار میکنید!. آنها را تشویق به انجام کار درست و رفتار درست کنید. با کلمات مثبت با آنها سخن بگویید و به فرزند خود آموزش دهید که همیشه کارهای خوب پاداش دارند و او هم میتواند با انجام دادن کارهای درست و رفتار درست پاداش خود را بگیرد. مثلا در ازای هر کار کوچکی که به درستی انجام میدهد برچسبی به او بدهید و بگویید در صورت جمع کردن 10 تا برچسب او را به شهربازی خواهید برد. با پاداش‌های کوچک انگیزه را در کودکتان ایجاد کنید.

بدقول نباشید!

بدقولی میتواند به راحتی تمام زحمات شما در این راه را پوچ کند! ابتدا شرایط خود و شرایط موجود را بسنجید و سپس به فرزندتان قول بدهید. فرزند شما برای به قول شما اعتما میکند ، برای آن برنامه‌ریزی میکند و همیشه آن را تصور میکند… وقتی بدقول باشید طبیعتا کودک دوباره لجبازی را از سر میگیرد و اعتمادش را نسبت به شما از دست میدهد. به هیچ عنوان بدقولی نکنید و با این فرض که کودک شما زود فراموش میکند به او دروغ نگویید.

قابل پیش‌بینی باشید و برنامه‌ریزی داشته باشید!

کودک شما در محیطی آرام و قابل‌پیش‌بینی احساس امنیت میکند. یک روتین و برنامه همه‌روزه ایجاد کنید و به آن پایبند باشید اینکار باعث میشود کودک به درستی آنچه که از او انتظار میرود را درک کند و احتمال لجبازی او کمتر شود.

مشاوره حرفه‌ای بگیرید!

از مشاوره گرفتن از والدین یا افراد غیرمتخصص خودداری کنید. نسل‌ها و بچه‌ها متفاوت هستند و در این حیطه نمیتوانید صرفا روی تجربیات دیگران سرمایه‌گذاری کنید. اگر از امتحان کردن راه‌های مختلف و جواب نگرفتن خسته شده‌اید حتما با جستجو یک مشاور متخصص بیابید و در این زمینه از او کمک بخواهید.

در بسیاری از موارد، این والدین هستند که نیاز به آموزش دارند نه کودکان!

مهارت‌های ارتباطی را به او بیاموزید.

به فرزند خود یاد بدهید تا به راحتی از احساسات خود صحبت کند. خواسته‌هایش را بگوید و هر آنچه که او را اذیت میکند شرح دهد. به او اطمینان خاطر بدهید شما اینجایید و به حرف او گوش میدهید و منتظر میمانید تا منظورش را به درستی برساند و نیازی نیست با داد و بیداد و لجبازی حرف خود را بگوید. 

حال که تمام “باید‌ها”ی لازم برای کنترل لجبازی در کودک را بررسی کردیم. وقت آن است بدانیم “نبایدها”ی چنین موقعیتی چیست؟ چه رفتارهایی را هنگام لجبازی کودک نباید انجام داد؟

تنبیه بدنی نکنید!

باور بفرمایید یا خیر؛ دوره‌ی تنبیه بدنی مدتهاست به پایان رسیده و به هیچ عنوان در هیچ شرایطی توصیه نمیشود! قابل درک است که گاهی والدین از شدت لجبازی و نافرمان یفرزند خود صبر و تحملشان را از دست میدهند و عصبانیت تمام وجود آنها را میگیرد. با این حال بهتر است خود را از قبل برای چنین موقعیت‌هایی آماده سازید که مدیریت آن شرایط برای شما بهتر صورت گیرد. در غیر اینصورت رفتارهای لجبازانه در کودک تشدید شده و اوضاع از کنترل خارج میشود!

تحقیر یا سرزنش نکنید!

با این‌کار به عزت نفس فرزند خود آسیب جدی خواهید زد. او احساس میکند که ارزشمند و دوست‌داشتنی نیست، در مهارت‌های ارتباطی و بیان خواسته‌های خود شکست میخورد و همین موضوع میتواند حتی در بزرگسالی هم برای او مشکل آفرین باشد.

داد و فریاد نکنید.

سر و صدا و متشنج کردن اوضاع فقط کودک را پرخاشگر و عصبی‌تر میکند و زمینه را برای لجبازی بیشتر د راو فراهم میکند.

تسلیم نشوید.

اگر خسته و کلافه شده‌اید، دلتان برای فرزندتان میسوزد، صبر و تحمل ندارید یا هر مورد تاثیرگذار دیگر… باز هم در برابر لجبازی فرزندتان تسلیم نشوید. با اینکار شما میدان را برای او خالی میکنید و به دستش سلاحی میدهید که هر بار بتواند با این سلاح به خواسته‌های خود برسد!

پیام آخر

اختلال لجبازی در کودکان یک اختلال جدی است که میتواند کل خانواده کودک را درگیر خود کند. والدین باید با صبر و مطالعه و همدلی و مشاوره حرفه‌ای رفتاری درست و اصولی را در پیش بگیرند تا بتوانند این اختلال را تحت کنترل داشته یا درمان کنند. در غیر اینصورت کودک در آینده در تمامی وجه‌های زندگی شخصی و اجتماعی و عاطفی خود دچار مشکل خواهد شد. 

برای شما والدین عزیز آرزوی موفقیت ، صبر و سازش داریم😬❤